سه تار
سه تار سازی کهن و محبوب در موسیقی سنتی ایرانی است، سازی اصیل و خوش‌نواز در آهنگسازی سنتی ایرانی! از گذشته تا به امروز بسیاری از علاقمندان به موسیقی ایرانی به یادگیری این ساز پرداخته اند. در این مقاله نگاهی کوتاه به این ساز انداختم که امیدوارم مورد توجه و مفید باشه.
درباره سه تار
سه تار از سازهای مضرابی موسیقی ایران است . در ساخت این ساز از چوب ، فلز ، زه ، نخ و یا نایلون استفاده میشود . وسعت سه تار سه اکتاو بوده و معمولا با ناخن انگشت سبابه نواخته میشود .
سه تار ، سازی کهن بوده که از گذشته در نواحی مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج داشته است .
نواختن سه تار
سه تار در حالت نشسته و به صورت افقی بر روی ران پا قرار گرفته و نواخته می شود . نوازنده سر انگشتان دست چپ را روی پرده های دسته حرکت داده و با ناخن سبابه دست راست به آن زخمه می زند.
اجزای سه تار
ساز سه تار دو قسمت کاسه و دسته دارد و در انتهای دسته آن پنجه قرار گرفته است . پنجه ، محل جای گیری گوشه هاست . سایر اجزای سه تار به شرح زیر است :
- کاسه طنینی سه تار
- صفحه رو
- خرک
- دسته سه تار
- پرده
- شیطانک
- سرپنجه
- سیم گیر
- گوشی
قسمت های مختلف سه تار
کاسه طنینی سه تار :
کاسه ای گلابی شکل و از جنس چوب که هم از یک تکه و هم از ترک های متصل شده ی چوب ساخته میشود . جنس این کاسه معمولا از چوب توت است .
صفحه رو :
صفحه ای از جنس چوب و دارای سوراخ هایی کوچک بر روی خود که امکان خروج صدا را از کلمه طنینی میسر می سازد .
خرک سه تار :
از جنس چوب و با طول تقریبی 4 سانتی متر ارتفاع 7 میلی متر است . روی خرک تار هایی وجود داشته که سیم از روی آن ها عبور میکند .
دسته سه تار :
دسته سه تار در مقایسه با کاسه ی آن باریکتر بوده و به صورت لوله ای توپر به قطر تقریبی 2.5 و طول 40 تا 50 سانتی متر و از جنس چوب است . دسته از یک طرف به کاسه و از طرف دیگر به سرپنجه متصل میشود .
پرده سه تار :
نخ هایی باریک از جنس روده ی حیوانات و یا ابریشم هستند که وظیفه شان تقسیم بندی فواصل موسیقایی است .
تعداد این پرده ها 26 عدد بوده که یکی از آنها قبل از شیطانک بسته میشوند . فاصله بین پرده ها با شیطانک در صدای سه تار موثر است .
شیطانک :
بین قسمت اصلی دسته و پنجه قرار گرفته و جنس آن از استخوان و یا پلاستیک است . کاربرد آن هدایت و تقسیم بندی سیم ها در قسمت بالای دسته است .
سرپنجه :
سرپنجه در ابتدای طول دسته و از جنس چوب است . تعداد 4 گوشی دو به دو در طرفین آن قرار میگیرد. گاهی داخل آن خالی و سیم ها مثل تار بسته می شود و گاهی در امتداد دسته قرار میگیرد . در این صورت سیم ها به طرف بیرون سرپنجه به دور گوشی ها بسته می شود .
سیم گیر:
از دیگر اجزای سه تار و از جنس چوب یا استخوان است . در انتهای بدنه کاسه نصب شده و گره سیم ها به شیار روی آن می افتد .
تعداد و جنس سیم ها :
سه تار 4 سیم فلزی با ضخامت های متفاوت دارد . سیم یکم ، معروف به سیم سفید ، از جنس فولاد و سیم دوم برنزی است . سیم سوم هم جنس و هم اندازه ی سیم یکم و چهارمین سیم زرد رنگ و قطورتر از سایر سیم هاست .
گوشی :
با پیچاندن گوشی میتوان سه تار را کوک کرد .
